Hoe je je eigen moeder tegenkomt in je moederschap

Het moederschap is niet alleen een nieuw begin. Het is ook een terugkeer naar jouw eigen vroege ervaringen. Wanneer je zwanger bent, bevalt en voor je baby zorgt, worden vaak onbewust herinneringen geactiveerd van je eigen tijd in de baarmoeder, je geboorte en je eerste kinderjaren.

Misschien herken je dit: Soms wordt je overvallen door een intens gevoel of reageer je op een manier die je niet van jezelf kent. Misschien vraag je je af: Wat gebeurt er met mij? Waarom voel ik dit zo sterk?

In onze drukke levens neigen we ertoe deze gevoelens weg te duwen. We denken dat we ons "gewoon moeten herpakken" of, erger nog, we raken overtuigd dat we niet goed genoeg zijn als moeder. Wat als ik je vertel dat er iets heel logisch gebeurt? Iets wat elke moeder zou moeten weten:

We moederen zoals we zelf zijn gemoederd.

Onze reacties komen ergens vandaan. Ze zijn gevormd door de manier waarop wij zelf gekoesterd, getroost en geliefd zijn in onze eerste levensfase – misschien zelfs al in de baarmoeder. Of juist aan het gebrek aan liefde, troost, zorg en nabijheid.

Hoe onze vroege ervaringen ons moederschap beïnvloeden

Uit onderzoek met ratten blijkt hoe diep de invloed van moederlijke zorg gaat. Rattenmoeders die hun jongen veel likken en verzorgen, krijgen ontspannen en sociale nakomelingen. Moeders die hun jongen negeren, krijgen angstige en agressieve nakomelingen. En misschien nog indrukwekkender: deze jongen nemen het gedrag van hun moeder over als ze later zelf moeder worden. Dit laat zien dat zorg niet alleen gedrag beïnvloedt, maar zelfs de manier waarop genen tot uiting komen (Weaver et al., 2004).

Bij mensen werkt dit net zo. Misschien hebben je ouders je liefde gegeven, maar niet altijd op de manier die je nodig had. Dit is geen verwijt – zij deden wat ze konden met wat ze zelf hebben meegekregen. Maar dat neemt niet weg dat het jou beinvloed kan hebben.

Generaties lang werd gedacht dat baby's niets bewust meemaakten. Maar nu bevestigt onderzoek iets heel anders: baby's voelen, leren en onthouden vanaf het allereerste begin.

Hechting

Onze hersenen en ons zenuwstelsel

ontwikkelen zich in reactie op de relaties die we ervaren als baby. Veilig gehecht zijn is cruciaal voor een gezonde emotionele, fysieke, mentale en sociale ontwikkeling. Maar als die hechting niet optimaal was, kan dat doorwerken in ons volwassen leven, bijvoorbeeld in relaties, zelfvertrouwen en de manier waarop we onze emoties reguleren.

Jouw hechtingsstijl

Iedereen hecht zich aan zijn ouders, ongeacht hoe veilig of onveilig die relatie was. De Britse psychiater John Bowlby en psycholoog Mary Ainsworth ontdekten vier hechtingsstijlen:

• Veilige hechting: Je voelt je op je gemak in relaties en vertrouwt op jezelf en anderen.
• Angstige hechting: Je hebt veel bevestiging nodig en bent bang om verlaten te worden.
• Avoidante hechting: Je houdt anderen op afstand en vertrouwt vooral op jezelf.
• Gedesorganiseerde hechting: Je ervaart tegenstrijdige gevoelens en hebt moeite met het aangaan van veilige relaties.

Als we ons hier niet bewust van zijn, geven we onze hechtingsstijl onbewust door aan onze kinderen. Maar hier komt het goede nieuws: je hechtingsstijl staat niet vast. Je kunt helen en veranderen.

Bewustwording als eerste stap

Het kan pijnlijk zijn om te realiseren dat je niet altijd de steun en emotionele veiligheid hebt gehad die je nodig had. Misschien voel je verdriet, boosheid of zelfs schuld. Maar dit besef opent ook een deur naar verandering.

Voordat ik moeder werd, voelde ik weerstand tegen het moederschap. De gedachte om voor een ander te zorgen gaf me stress en het gevoel dat ik mezelf zou verliezen. Tegelijkertijd had ik altijd verlangd naar een kind. Pas toen ik hulp kreeg om mijn eigen kindertijd te verwerken, begreep ik waarom ik zo worstelde: ik had nooit geleerd hoe ik mezelf op een diepere laag kon verzorgen en ondersteunen. Mijn ouders, die hun eigen trauma’s en uitdagingen hadden, gaven mij onbeuwst het gevoel dat ik er voor hen moest zijn in plaats van zij voor mij. Hierdoor heb ik als kind het relationele patroon geleerd dat er in relaties geen ruimte is voor mij. Toen ik zwanger was, activeerde dit oude patronen en bracht het spanning en angst met zich mee. De diepe angst dat ik mijzelf zou verliezen in het moederschap 'want ja, een baby gaat altijd voor je eigen behoeftes', werd geraakt. Ik was bang dat ik na al het werk wat ik had gedaan om mijzelf terug te vinden, ik dat nu allemaal weer kwijt zou raken omdat iemand anders nu 'voor' ging. Door bewust te worden van deze dynamiek, kon ik dieper helen en dit oude relationele patroon loslaten.

Een ander voorbeeld waarin oude herinneringen boven kwamen: wanneer mijn dochter als baby huilde, voelde ik soms een diep verdriet dat niet alleen over haar ging. Haar huilen raakte onbewuste herinneringen aan mijn eigen babytijd, waarin ik niet altijd de troost kreeg die ik nodig had. Door deze gevoelens te erkennen, kon ik ze zien als een kans om te helen – voor mezelf én voor haar. Want alleen door aanwezig te zijn bij mijn eigen diepe gevoelens kan ik ook aanwezig zijn bij die van haar.

De kracht van heling

Psycholoog en arts Gabor Maté stelt dat een kind twee basisbehoeften heeft: hechting en authenticiteit. Als die twee in conflict komen, zal een kind altijd zijn authenticiteit opgeven om hechting te behouden. Dit betekent dat we als kind vaak leren onszelf aan te passen om liefde en veiligheid te krijgen.

Maar als we dit patroon onbewust meenemen in ons moederschap, kunnen we onszelf kwijtraken. Door deze patronen te doorzien en te doorbreken, kunnen we een nieuwe generatie kinderen grootbrengen die zich veilig, geliefd en vrij voelen om helemaal zichzelf te zijn.

En hier komt misschien wel het meest hoopvolle inzicht: hechting kan geheeld worden. Uit het eerder genoemde onderzoek met ratten bleek dat jongen van minder zorgzame moeders, wanneer ze werden grootgebracht door ‘attuned’ rattenmoeders, zelf ook ‘attuned’ moeders werden (Weaver et al., 2004). Dit betekent dat het helingswerk wat jij als moeder doet heel veel invloed heeft – niet alleen voor jezelf, maar ook voor de generaties na jou.

Hoe kun je beginnen met heling?

• Zoek steun. Vind mensen bij wie je je veilig voelt en die je accepteren zoals je bent. Begin met het delen van je echte diepe gevoelens, gedachten en overtuigingen. Doe dit op een tempo dat veilig voelt voor je.
• Journaling. Schrijf over je gevoelens, ervaringen, gedachten en patronen om inzicht te krijgen in jezelf. Vaak worden er tijdens het schrijven opeens dingen helder die je eerder nog niet zag.
• Lichaamswerk. Yoga, ademhalingsoefeningen en meditatie kunnen helpen om spanning en onverwerkte emoties los te laten en meer in contact te komen met je lichaam.
• Therapie. Verschillende vormen van (lichaamsgerichte) therapie kunnen helpen bij het verwerken van trauma's en oude pijn.

Waar je ook tegenaan loopt, weet dat jij in je kern een liefdevolle moeder bent. De reis naar bewust ouderschap is vaak uitdagend, maar het is een pad dat het méér dan waard is. Want wanneer jij jezelf heelt, heel je ook de generaties na jou.

Referentie:
Weaver, I.C.G., Cervoni, N., Champagne, F.A., D'Alessio, A.C., Sharma, S., Seckl, J.R., Dymov, S., Szyf, M., & Meaney, M. (2004). Epigenetic programming by maternal behavior. Nature Neuroscience, 7, 847-854.